over de invloed van leiderschapstaal op werknemers en organisaties

In de jaren ’80 van de vorige eeuw was ik een tiener die een zaterdags- en vakantiebaantje had. Meestal was dat werken in een supermarkt; eerst als vakkenvuller en later als verkoper op de groente-afdeling (in die tijd waren er nog verkoopbalies in supermarkten waar de klant geholpen werd). De leidinggevenden van die tijd waren (vaak) alles behálve prettig in de omgang. Grof taalgebruik en veel gebulder werd gebruikt om hun boodschap duidelijk te maken. En als tiener slikte je dat maar het heeft mij al in een vroeg stadium aangezet tot nadenken over hóé het anders kan en vooral over hoe het anders móét.

Tot ver in de jaren ’90 was autoritair leiderschap de norm. Leidinggevenden werden gezien als onbetwiste gezagsdragers die met bevelen en instructies hun medewerkers aanstuurden. Kritiek werd nauwelijks tot niet getolereerd en het volume van de stem stond symbool voor macht.

De “bulderende baas” was praktisch hét archetype van die tijd.

Gelukkig veranderen tijden en veranderen ook de leidinggevenden. In mijn werk als organisatie coach en -adviseur zie ik een groeiend aantal organisaties dat meer en meer waarde hecht aan samenwerking, aan empathie en aan het ontwikkelen van de talenten die in huis zijn. Om mensen te laten groeien in hun ontwikkeling en zich vrij te laten voelen om hun talenten in te zetten, is een andere communicatiestijl vereist. Psychologische veiligheid is het allerbelangrijkste ingrediënt voor persoonlijke groei. De stijl van leidinggeven moet veel meer gericht worden op luisteren naar de medewerkers en verbinding is hierbij een sleutelelement. Veel organisaties zijn op de goede weg echter nog niet overal zijn de schaduwen van het verleden niet volledig verdwenen.

Gevolgen van foute communicatie
Nog steeds zie ik leidinggevenden (en dit zijn écht niet alleen maar de oudere generatie leidinggevenden!) die denken dat een positieve benadering een toonbeeld van ‘zwakte’ is. Leidinggevenden die oprecht geloven dat mensen alleen aan het werk gaan als de spreekwoordelijke zweep erover gaat. En wie denkt dat dit alleen plaatsvindt op werkplekken waar lager geschoolde arbeiders aan het werk zijn, die heeft het mis. Op alle niveaus zijn nog steeds leidinggevenden die zich bedienen van veel verbaal geweld.

Wanneer een leidinggevende schreeuwt, commandeert of vernederende opmerkingen maakt, ontstaat een klimaat van angst en onzekerheid. Werknemers voelen zich niet of nauwelijks gewaardeerd, wat hun motivatie, betrokkenheid en productiviteit aantast. Bovendien neemt het ziekteverzuim toe, vooral door stress en burn-out. Dit heeft ook een grote impact op de continuïteit en reputatie van de organisatie.

Andere leidinggevenden willen juist voorkomen dat ze gezien worden als de ‘bulderende baas’ en pakken hun boodschap met zoveel voorzichtigheid in dat de bedoeling ervan totaal niet over de bühne komt. Vaak zeggen die leidinggevenden tegen mij dat ze het lastig vinden om het juiste evenwicht te vinden. En doordat ik dat heel goed begrijp, kan ik ze juist op de goede weg kan helpen.

Leidinggeven middels de juiste communicatie is een écht vak. Niet iets dat je zo maar ‘even’ in de een-of-andere management-cursus leert.

Van commanderen naar coachen
Het kan zó anders. Als jonge dienstplichtige officier leerde ik al snel dat mensen veel meer voor hun leidinggevende wilden doen als ze met respect werden benaderd. Ik zag de onderofficieren bulderen tegen jongens die nauwelijks volwassen waren. Erg flink. Doordat ik een leidinggevende had die een vooruitziende geest had, kreeg ik al heel snel in de gaten hoe communicatie beter kan en dat dit de resultaten ook verbeterde.

Bewustwording van de impact van je taal en toon is essentieel. Mensen lopen nu eenmaal harder voor een leidinggevende die een coachende wijze van leidinggeven hanteert. Niks ‘zachte’ aanpak maar gewoon een transparante en respectvolle wijze van benaderen waardoor de betrokkenheid, creativiteit en wendbaarheid sterk wordt vergroot.

De bulderende bazen van de vorige eeuw maken steeds meer plaats voor de goede leidinggevende aanpak van nu. Zoals al opgemerkt is nog niet over de transitie voltooid. Leidinggevenden die blijven vasthouden aan bevelende communicatie, beschadigen de motivatie, gezondheid en prestaties van hun medewerkers.

De toekomst vraagt om leiders die niet bulderen maar begeleiden. En dat vraagt om de juiste aanpak. Alleen zó kom je tot cultureel leiderschap

Kortom; er is nog genoeg werk aan de winkel!